Heshtja

12 korrik 2020

Unë po e shkruaj këtë në një kohë kur qytetarët po diskutojnë në internet nëse duhet të ulen, të shtrihen apo të ngrihen me qëllim që të protestojnë kundër Vuçiqit. Unë shkruaj ndërsa shikoj dhjetra fotografi të kriminelit Ratko Mlladiç, me një shenjë të re të frikshme – tre gishta së bashku, të shtrirë dhe duke e mbajtur dorën mbi kokë, për ta imitimtuar një përshëndetje fashiste.

Unë shkruaj ndërsa dëgjoj admirimin për foton e një protestante të re të ulur përpara Kuvendit, duke mbajtur një letër me një mesazh kundër regjimit që i është dhënë në njërën dorë, dhe Psalterin, një libër lutjesh për fillestarët me fotografi, në dorën tjetër, ndërsa pozon sikur lutet. Po shkruaj ndërsa jam duke pritur se çfarë do të ndodhë sonte, në ditën e zezë të 25 vjetorit të krimit më të tmerrshëm në Evropë pas Luftës së Dytë Botërore, gjenocidi i vetëm evropian pas Holokaustit, për të cilin janë përgjegjës serbët nga Bosnja dhe Beogradi, ndërkaq disa të rinj e të reja të lindur pas tij besojnë se ishte një akt heroik.

Po shkruaj dhe pyes veten nëse gjaku do të bjerë sonte në përballjen përfundimtare me njerëzit që s’kanë turp për shfarosjen sistematike, persekutimin dhe vrasjen e më shumë se tetë mijë njerëzve në Srebrenica. Po shkruaj kot, për shumë vite me radhë, dhe po pres që elita politike të vendosë shprehimisht për atë, të bëjë homazhe për viktimat, t’i rrethojë dhe mbrojë me turp, përulësi publike dhe pijetet nga xhelatët e drejtuar nga “Gjenerali” i inatosur Mlladiç, i cili po kalbet në burg. Unë shkruaj dhe pres më të keqen.

Rastësisht apo jo, këto demonstrata të fundit u zhvilluan pikërisht në kohën e shënimit të një çerek shekulli që nga Srebrenica dhe më lejoni t’ju paralajmëroj menjëherë: Unë nuk jam e interesuar sot për debatin, Vuçiqin ose opozitën.

Sot nuk jam e interesuar për kurorën.

Unë jam e interesuar se si do të veprojmë me këto hordha të reja, gjithnjë e më të egra të të rinjve, të cilët identifikohen me kriminelët më të këqij dhe të cilët luten në emër të jo-njerëzve më të neveritshëm.

Në emër të njerëzve që janë idhujt e tyre dhe udhëzues. Për yjet me të cilët kurrë nuk do të duhej të kishin asnjë lidhje.

Dëgjoj këngë për “vendet e shenjta”, dhe thirrje oficerëve të policisë “Shkoni në Kosovë” me tre gishta të bashkuar.

Thirrje përçarëse nga një sekt i rrezikshëm banditësh që na ndoqën dhe na rrahën në ish Paradat e Krenarisë (pa dyshim, do ta bëjnë përsëri), duke bekuar viktimat e gjenocidit dhe këngët e tifozëve për “Gjeneralët”.

Këto janë gjërat më të zhurmshme dhe bezdisshme për mua, se gjithçka tjetër.

Më e larta poshtërsi për mua është heshtja e elitës politike dhe borgjeze, e cila bëhet shurdhmemece çdo 11 korrik, duke ikur nga çështja e përgjegjësisë për gjenocidin, respektivisht duke ikur nga përkujtimi i zakonshëm njerëzor dhe nderimi i viktimave, si djalli nga kryqi.

Apo edhe më saktë duke ikur si unë nga fansat e tyre, kur rastësisht ndodhem në të njëjtën rrugë me ta.

Të gjithë ata, që e ngrisin zërin për çdo temë të mundshme, ende heshtin në këtë ditë për vite me radhë dhe nxitojnë t’u japin ilaçe hallave të tyre. Dhe të gjithë ne, që nuk pranojmë të heshtim, e dimë mirë se çfarë lloj dhune verbale dhe shpesh fizike na pret nga “të rinjtë e pakënaqur” çdo 11 korrik, thjesht vetëm pse na kujtohet dhe e përkujtojmë një krim të paparë.

Dhe kjo është arsyeja pse unë jam ofenduar nga historia e rremë ekumenike që thotë se tani nuk është koha për dallime ideologjike, lë të përmbysim së pari Vuçiqin, atëherë ne do të shohim se çfarë do të bëjmë, dhe si duhet t’i injorojmë dallimet dhe të bashkohemi në ngjashmëri.

Sepse unë mendoj se është e pamundur të ndodh diçka e mirë duke pritur.

Këto ndryshime janë ato që na bëjnë njerëz dhe dallojnë nga jo-njerëzit dhe nëse i injorojmë ato, çfarë mbetet për ne?

Të heshtësh për bindjen personale në këtë kohë, do të thotë të heshtësh se je kundër krimeve, kundër dhunës ndaj pakicave dhe të lejosh ata që janë fajtorë për krimet dhe për dhunën ndaj pakicave, të drejtojnë çështjen.

Sepse, ata nuk heshtin për “pisllëqet” e tyre, përkundrazi, vetëm ne heshtim për to.

Kur heshtni dhe dëgjoni protestuesit përreth jush duke bërtitur që policia të “shkojë në Kosovë”, a jeni i vetëdijshëm në çka shndërrohet heshtja juaj?

Me këtë heshtje, a doni t’i dërgoni në pushime verore në një vend fqinj, apo t’i lini të shkumojnë nga goja, ndërsa ata i bërtasin policisë që të vijnë të armatosur për të “rimarrë” territorin e të tjerëve, nga i cili ata u dëbuan me të drejtë, duke lënë edhe pas dy dekadash një gjurmë të madhe gjaku?

Dhe a është ai përqafim me banditë një admirim për bustin e skalitur të çdo tifozi lakuriq, a është një gjë e mirë rrethi para policisë dhe vëllazërimi me ata që janë treguar besnikë ekskluzivisht ndaj vetvetes së pistë për dekada me radhë?

A bën një oficer policie që sulmon seksualisht një gazetar ndërsa një tjetër oficer policie i shpjegon asaj se është “thjesht një gomar”, prandaj ndonjëherë e meriton një përqafim?

Dhe a është bashkëluftëtarë i juaj ai që e bën të shkojë dhe të vrasë në Kosovë, ashtu si idhujt e tij që vranë në Srebrenica?

Jo për mua. Kjo është arsyeja pse unë nuk i përkas këtij grupi, as ndonjë grupi tjetër dhe nuk do të më vijë keq për ju kur të gërvishteni atje ku nuk duhet të kruheni, pasi të kuptoni se për çfarë keni kontribuar. Sidomos në ditën e njëzet e pesë vjetorit të krimit më të turpshëm në emrin tonë – gjenocidit në Srebrenica.

Pišem ovo u trenutku kada se gradjani po internetima svadjaju da li treba sesti, leći ili ustati u svrhu protesta protiv Vučića. Pišem, dok gledam desetine snimaka na kojima se kliče Ratku Mladiću, uz novi sablasni znak – tri prsta skupljena, ruka ispružena iznad glave, kao imitacija fašističkog pozdrava.

Pišem dok slušam zadivljenost nad fotografijom mlade demonstrantkinje, koja sedi ispred Skupštine, jednom rukom drži karton sa porukom protiv režima što su joj ga dali, a drugom Psaltir, početnički molitvetink sa sličicama, pa se, u onoj gunguli, pozerski kao moli. Pišem dok čekam šta će biti večeras, na crni dan 25. godišnjice najstrašnijeg zločina u Evropi posle Drugog svetskog rata, jedinog evropskog genocida nakon holokausta, za koji su baš odgovorni Srbi i iz Bosne i iz Beograda, a koji neki novi mladi ljudi, rodjeni nakon njega, veruju da je bio herojski čin. Pišem i pitam se da li će noćas krv pasti u konačnom obračunu sa ljudima kojih je stid sistematskog istrebljenja, progona i ubistva više od osam hiljada ljudi u Srebrenici. Pišem dok uzalud, mnogo godina za redom, čekam da se politička elita eksplicitno odredi prema tome, oda počast žrtvama, ogradi javnim stidom od dželata predvodjenih raspalim ražalovanim “generalom” Mladićem, što truli da satruli u zatvoru nedovoljno dugom za razmere zločina koji je počinio. Pišem i očekujem najgore.

Slučajno ili ne, ove poslednje demonstracije pale su upravo u vreme obeležavanja četvrt veka od Srebrenice i odmah da vas upozorim: ne zanima me rasprava ni oko Vučića ni oko opozicije, danas me ni korona ne interesuje, zanima me kako ćemo izaći na kraj sa ovim novim i novim, sve snažnijim četama jako mladih ljudi, koji se identifikuju sa najgorim zločincima, koji se mole u ime najgnusnijih neljuda, onih što su im idoli i zvezde vodilje, a da sami nikad nisu ni mogli ni trebali imati ništa s tim.

Pesme o “svetinjama”, uzvici policajcima “Idite na Kosovo”, ona tri spojena prsta, raspop koji predvodi opasnu sektu nasilnika koji su nas jurili i tukli na nekadašnjim Paradama ponosa (nema sumnje, opet će), blaćenje žrtava genocida i navijačke pesme za “generala”, glasnije su mi od svega drugog.

Najglasnija mi je tišina političke i gradjanske elite, koja se svakog 11. jula ogradjuje, koja od pitanja odgovornosti za genocid ili makar samo običnog ljudskog obeležavanja i odavanja počasti žrtava, beže kao djavo od krsta, kao ja od navijača, kad se slučajno zateknem u istoj ulici sa njima. Svi oni, što su glasni na svaku moguću temu, ipak ovog na ovaj dan godinama ćute i žure da tetki daju lek. A svi mi, koji odbijamo da ćutimo, dobro znamo kakvo nas verbalno, a često i fizičko nasilje čeka od “nezadovoljnih mladih” svakog tog 11. jula, samo zato što podsećamo na zločin. I zato me vredja lažna ekumenska priča kako sad nije trenutak za ideološke razlike, daj samo da svrgnemo Vučića, posle ćemo da vidimo šta ćemo, i kako treba zanemariti razlike i ujediniti se u sličnostima, jer mislim da je to nemoguće. Te su razlike ono što nas čini ljudima u odnosu na neljude i ako ih zanemarimo, šta nam preostaje?

Prećutati lično ubedjenje, ovog puta znači, prećutati da si protiv zločina, protiv nasilja nad manjinama i dozvoliti da oni koji jesu i za zločine i za nasilje nad manjinama, vode stvar. Jer, oni svoje “razlike” ne prećutkuju, naprotiv, prećutkuješ ih samo ti. Kad ćutiš i slušaš kako oko tebe demonstranti policiji vrište da “idu na Kosovo”, da li si svestan na šta zapravo ćutiš? Da li ih tim prećutkivanjem možda šalješ na letovanje u susednu državu ili puštaš da ovom do tebe pena na usta udari dok urliče na policajce da tako naoružani podju da silom “povrate” tudju teritoriju sa koje su, s pravom, oterani, ostavljajući za sobom decenijski krvav trag? I da li to grljenje sa batinašima, da li to divljenje izvajanom torzu svakog nagog navijača sakrivenog lica, da li kolo pred policijom i bratimljenje s onima što su se decenijama pokazali kao lojalni isključivo i samo sebi, predstavlja nešto dobro? Da li policajac koji seksualno napada novinarku, dok joj drugi policajac objašnjava da je to “samo guza”, ikada zaslužuje zagrljaj? I da li ti je saborac onaj koji ga tera da ide da ubija po Kosovu, kao što su mu idoli ubijali po Srebrenici?

Meni ne. Zato ne pripadam ovoj, a ni jednoj drugoj skupini i neće mi vas biti žao kad se budete češali tamo gde ne sme da svrbi, kad jednom shvatite čemu ste doprineli. Posebno na dan dvadeset i pete godišnjice najsramnijeg zločina u naše ime – genocida u Srebrenici.